Historia

Zgodnie z przewidywaniami Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w Londynie zakończenie działań wojennych okresu II wojny światowej nie oznaczało zwycięstwa wszystkich aliantów. Polska została ponownie zajęta, tym razem znalazła się w strefie wpływów Rosji Sowieckiej. Odbyło się to za przyzwoleniem sojuszników.

Wielka Brytania i Stany Zjednoczone zaakceptowały roszczenia sowieckie postawione na konferencjach w Teheranie, Jałcie i Poczdamie. W ich wyniku cofnięto uznanie legalnemu rządowi polskiemu w Londynie i formalnie uznano reżimowy Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Warszawie. VE Day przyniósł zwycięstwo tylko niektórym narodom Europy. Większa część Europy Środkowo-Wschodniej została oddana ZSRR i pozostała w niewoli sowieckiej przez następne 50 lat.

Po zakończeniu wojny część żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie wróciła do Polski. Spotykały ich prześladowania ze strony władz komunistycnych. Wielu z nich zostało uwięzionych, a nawet straconych.

Większość żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pozostała na emigracji i osiedliła się w krajach wolnego świata, kontynuując walkę o niepodległość i suwerenność Ojczyzny, jednakże tym razem bez użycia broni.

Głównym inicjatorem utworzenia Instytutu, poświęconego pamięci generała Władysława Sikorskiego, a tym samym historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, był były szef Gabinetu Naczelnego Wodza ppłk dypl. Zygmunt Borkowski. Pełnił on funkcję szefa Służby Muzealno-Archiwalnej Polskich Sił Zbrojnych w latach 1944-1948. Był on także pierwszym dyrektorem Instytutu.

Aby zapobiec możliwości wywierania nacisku na władze brytyjskie przez reżimowe władze w Polsce odnośnie przekazywania im zbiorów Instytutu, placówka została utworzona jako brytyjska organizacja pozarządowa i zarejestrowana jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zarządzaną przez powierników. Dodatkowo w okresie późniejszym zarejestrowana została jako organizacja charytatywna i pozostaje nią po dziś dzień.

Początki Instytutu sięgają 2 maja 1945 roku. Placówka powstała jako organizacja powiernicza przy nieoficjalnym wsparciu legalnych władz i prezydenta RP Władysława Raczkiewicza.

Pierwszymi eksponatami były te przekazane przez wdowę po generale Sikorskim – Helenę Sikorską. Przekazała ona do Instytutu 365 eksponatów, w tym 20 skrzyń dokumentów i bibliotekę zmarłego męża. Spuścizna ta została w późniejszym okresie wzbogacona o 47 tek dziennika czynności Naczelnego Wodza. Zapoczątkowała ona i ustaliła rangę zbiorów Instytutu. Dar ten złożono na ręce 11-osobowego komitetu, którego zadaniem było zorganizowanie placówki oraz umożliwienie badań nad historią postaci generała Sikorskiego i czasów, w których żył. W tym samym okresie podjęto decyzję o przekazaniu sztandarów oddziałowych pod opiekę Instytutu. Równocześnie rząd RP na uchodźstwie rozpoczął przygotowania do stopniowego przekazywania dokumentacji państwowej i wojskowej.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Użycie zdjęć podlega licencji.

Pierwsza Rada Instytutu

Komitet założycielski powołał pierwszą Radę Instytutu, w skład której weszli pierwotni powiernicy. Byli to:

1. The Earl of Elgin and Kincardine, KT, CMG, TD, JP – prezes Towarzystwa Polsko-Szkockiego,
2. Sir Stafford Cripps, CH, KC (QC), FRS – poseł Partii Pracy, były brytyjski ambasador w ZSRR, przyszły kanclerz skarbu,
3. Sir Harold Mitchell, JP, DL – wiceprzewodniczący Partii Konserwatywnej, poseł do Izby Gmin, brytyjski oficer łącznikowy przy I Korpusie,
4. Sir Archibald Sinclair, 1st Viscount Thurso, KT, CMG, PC – poseł i przewodniczący Partii Liberalnej, wojenny sekretarz stanu ds. lotnictwa,
5. Sir James Irvine, KBE, JP, PhD, DL, DSc, BSc, FRSE, FEIS – dyrektor i wicekanclerz Uniwersytetu St. Andrews,
6. Generał brygady Anthony Drexel-Biddle – były ambasador USA w Rzeczypospolitej Polskiej i przy polskim rządzie w Paryżu oraz Londynie,
7. Generał dywizji prof. dr Marian Kukiel – historyk, minister Obrony Narodowej RP,
8. Wiceadmirał Jerzy Świrski, KCB – szef Kierownictwa Marynarki Wojennej RP,
9. Profesor dr Stanisław Stroński – nauczyciel akademicki i polityk, były wicepremier RP,
10. Doktor Józef Retinger – naukowiec i działacz polityczny o zasięgu międzynarodowym, „szara eminencja”, publicysta, autor, nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla,
11. Pułkownik dr Stanisław Szurlej – prawnik, były szef Sądownictwa Wojskowego i Naczelny Prokurator Wojskowy,
12. Stanisław Leśniowski – porucznik Wojska Polskiego, zięć generała Sikorskiego.

Pierwsze spotkanie Rady Instytutu odbyło się 13 grudnia 1945 roku w hotelu Dorchester. Wówczas wybrano Komitet Wykonawczy, który miał być odpowiedzialny za bieżące funkcjonowanie Instytutu. Skład komitetu, czyli Zarządu był następujący:

1. Profesor dr Stanisław Stroński – prezes,
2. Sir Harold Mitchell – wiceprezes i skarbnik,
3. Stanisław Leśniowski – sekretarz,
4. Pułkownik dr Stanisław Szurlej – radca prawny.

Dodatkowo warto wspomnieć, że przewodniczącym Rady został Lord Elgin, wiceprzewodniczącym wiceadmirał Jerzy Świrski, a dyrektorem ppłk dypl. Zygmunt Borkowski. Funkcję dożywotniego Prezesa Honorowego otrzymała Pani Helena Sikorska.

W ciągu kolejnych czterech lat Rada Instytutu rozszerzona została o nowych członków: ambasadora Edwarda Raczyńskiego, ambasadora Tadeusza Romera, ks. prałata Włodzimierza Cieńskiego, Hugh Daltona, lorda Barnby i ambasadora – Józefa Lipskiego, a funkcję wiceprezesa po admirale Jerzym Świrskim objął generał Marian Kukiel. Generał Kukiel przejął funkcję wiceprezesa.

W lipcu 1946 roku, dzięki darowi Polskich Sił Zbrojnych i brytyjskiemu Tymczasowemu Komitetowi Skarbu dla Spraw Polskich (The Interim Treasury Committee for Polish Affairs), zebrano fundusze wystarczające na zakup siedziby w Londynie przy ulicy Prince’s Gate (SW7) pod numerem 20. Imponujący wiktoriański budynek z widokiem na Hyde Park, położony nieopodal Albert Hall zakupiono za cenę 13,000 funtów szterlingów.

Głównymi celami Instytutu było i nadal jest gromadzenie, zabezpieczanie oraz udostępnianie historycznych dokumentów, a także eksponatów, świadczących o zasięgu polskiego wkładu w międzynarodowy dorobek kulturowy i obecność Polski na wszystkich frontach walk w czasie II wojny światowej. Instytut to także swoiste centrum informacji o historii Polski i jej powiązaniach z Wielką Brytanią.

W dniu 9 lipca 1947 roku budynek został poświęcony przez księdza prałata Włodzimierza Cieńskiego. Następnie dokonano uroczystego złożenia sztandarów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, które zajęły specjalne miejsce obok przedwojennych sztandarów jednostek Wojska Polskiego. Zajęły one specjalne miejsce obok przedwojennych sztandarów jednostek Wojska Polskiego.

W 1965 roku doszło do połączenia Instytutu z Polskim Ośrodkiem Naukowym utworzonym w Londynie jeszcze na początku wojny. Wówczas podjęto decyzję o zmianie nazwy Instytutu Historycznego im. gen. Sikorskiego na obowiązującą do dnia dzisiejszego – Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego.

W 1970 roku utworzono Fundację Sztandarów PSZ jako odrębną organizację charytatywną, której celem było zachowanie barw pułkowych, a tym samym zabezpieczenie istnienia siedziby Instytutu.

W 1972 roku do Instytutu włączono Polski Instytut Historyczny. Znany był on wcześniej jako Komisja Historyczna Sztabu Generalnego PSZ, który zakończył swoją działalność w 2007 roku.

W 1988 roku nastąpiło połączenie Studium Polski Podziemnej z Instytutem Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego, z zachowaniem wewnętrznej autonomii SPP.